-
1 поверенный
-
2 по
1) с дат. п. (при обознач. предмета, места, на поверхности к-рого происходит действие)...гахлопнуть по спине— җилкәгә сугу
2) с дат. п. (при обознач. места, предмета, в границах к-рого происходит действие)...дан, буйлап3) с дат. п. (в направлении чего-л., следуя чему-л.) уңаена, белән4) с дат. п. (о местах, к-рые неоднократно посещаются)...дан...га5) с дат. п....ны6) с дат. п. буенча, ягыннан7) с дат. п. (в соответствии с чем-л., согласно чему-л.) буенча, нигезендә,...га карап8) с дат. п....ча9) с дат. п. (вследствие, в результате) аркасында, сәбәпле10) с дат. п. (при указ. на предмет, посредством к-рого совершается действие) белән, аркылы, аша,...дан11) с дат. п. (при указ. на меру времени, срок) буе, буена12) с дат. п. (при обознач. отрезка времени, в течение к-рого регулярно совершается действие)...ларын; по вечерам кичләрен13) с дат. п....лап14) с дат. п....ар15) с вин. п. кадәр, хәтле, тикле, тиңентен16) с вин. п.; прост....га17) с дат. п., с вин. п. (в сочет. с числ. при обознач. количества)...арлап,...шарлап18) с предл. п....дан соң;...гач•- по мне -
3 на
I предлог1) с вин. п. (при обознач. действия, направленного на поверхность или внешнюю сторону предмета)...га, өстенә2) с вин. п. (при обознач. лиц, организаций, на к-рые возлагается ответственность, работа и т. п.)...га, өстенә3) с вин. п. (при обознач. места, на к-рое направлено действие)...гапойти на завод — заводка бару; заводка эшкә керү
4) с вин. п. (по направлению, в сторону)...га,...га табаидти на голос — тавыш ишетелгән якка таба бару; тавышка таба бару
окна на восток — тәрәзәләр көнчыгышка таба [карый]
дверь на улицу — ишек урамга таба [карый]
5) с вин. п. (при обознач. соприкоснсвения, столкновения)...ганаткнуться на кого-л. в темноте — караңгыда кемгә дә булса барып бәрелү
6) с вин. п. (при указ. срока, времени)...та,...нена зиму — кышка, кыш айларына
на этот раз — бу юлы, бу очракта
со дня на день — бүген-иртәгә, тиз арада, тиз вакыт эчендә
7) с вин. п. (с какой целью, для чего-л.)...га8) с вин. п. (при обозначении цели, назначения)...лык9) разг.; с вин. п. (при обознач. специальности, профессии)...лыккаучиться на слесаря — слесарьлыкка уку;
10) с вин. п. (для, ради)...га, өчен11) с вин. п. (с сущ. "лад", "манера", "образец")...ча, буенча12) с вин. п. (при обознач. предмета, являющегося орудием действия)...га13) с вин. п. (при обознач. количества, меры)...га14) с вин. п. (при умножении, делении)...га15) с предл. п. (на вопрос "где")...да, өстендә16) с предл. п. (при обознач. лиц, предметов, одетых, облачённых во что-л.)...өстендә,...өстенә17) с предл. п. (при обознач. области, сферы деятельности)...да18) с предл. п. (при указ. на положение, состояние)...да булусостоять на чьём-л. иждивении — берәүнең тәрбиясендә тору
19) с предл. п. (при обозначении времени, срока)...да20) с предл. п. (в нек-рых устойчивых сочет.)...гандана ходу — барганда, барган шәпкә
21) с предл. п. (при обознач. предмета, являющегося нижней или внутренней частью чего-л.)...лы,...эчле22) с предл. п. (при обознач. средств передвижения)...да,...белән23) с предл. п. (при посредстве, с помощью чего-л.)...да24) с предл. п. (при обознач. вещества, к-рое входит в состав чего-л.)...га эшләнгән,...да эшләнгән,...лы,... кушып (катнаштырып) эшләнгән•- сорвать зло II частицамәна, возьми — мә, ал
- на-поди -
4 алдан
нареч.1)а) спе́реди (видеть, смотреть, фотографировать); с фаса́да, по фаса́ду (осматривать здание, любоваться им)ул йорт алдан матур күренә — э́тот дом краси́во вы́глядит с фаса́да
б) спе́реди, в лицо́ (фас) ( рассматривать кого); в лоб ( атаковать позицию неприятеля)в) впереди́, спе́реди (идти, шагать, бежать, ехать, лететь); пе́рвым, пе́рвый; в голове́ (колонны, стаи); в аванга́рде ( наступающей части)колоннада алдан бару — шага́ть в голове́ коло́нны
г) впереди́сезнең чират алдан — ва́ша о́чередь впереди́
2) пе́рвым, пе́рвый (прийти куда, выйти откуда, увидеть кого, успеть сделать что); вперёдишектән алдан керү — войти́ в дверь пе́рвым
чаңгы ярышында алдан килү — прийти́ пе́рвым в лы́жных го́нках
3) вперёд, наперёд, за́годя ( выдать или получить аванс)акчаны алдан түләп кую — уплати́ть де́ньги вперёд
алдан билгеләп кую — намеча́ть зара́нее
4)а) зара́нее, заблаговре́менно (заготовить корма, прийти на вокзал, разослать приглашения, узнать о чём); предвари́тельно (купить билет, сообщить о чём, ознакомиться с чем)алдан әзерләп куйган җаваплар — отве́ты, пригото́вленные зара́нее
мәкаләне алдан җитәкчегә күрсәтү — показа́ть статью́ предвари́тельно руководи́телю
рольләрне алдан бүлеп кую — распредели́ть ро́ли зара́нее
б) ра́ньше (пре́жде) вре́мени (опасаться, остерегаться, горевать); преждевре́менно; зара́нее, вперёдалдан борчылып торырга кирәкми — не сле́дует беспоко́иться зара́нее
алдан кычкырган күкенең башы авырта ирон. — (посл.) (букв. е́сли куку́шка пре́жде вре́мени куку́ет, то у неё боли́т голова́)
в) пред-аның язмышы алдан хәл ителгән иде инде — его́ у́часть была́ уже́ предрешена́
5) в сочет. предвари́тельныйбилетларны алдан сату кассасы — ка́сса предвари́тельной прода́жи биле́тов
алдан сөйләшеп кую буенча — по предвари́тельной договорённости
6) в знач. сравн. ст.а) ра́ньше, пора́ньше; до, пре́жде (кого, чего)алдан өлгерү — успе́ть пора́ньше
лекция ун минут алдан башланды — ле́кция начала́сь на де́сять мину́т ра́ньше
алдан килгән - урын өчен, артта килгән - ашау өчен шутл. — (посл.) кто ра́ньше пришёл - ра́ди ме́ста, кто по́зже - ра́ди угоще́ния
б) за... вперёд ( начать подготовку к чему)билетны ун көн алдан алу — купи́ть биле́т за де́сять дней вперёд
•- алдан белеп булмый торган
- алдан белү
- алдан билгеләү
- алдан йөрү
- алдан йөрүче
- алдан килү
- алдан килүче
- алдан өлгерү
- алдан сизү
- алдан тою
- алдан уйланган
- алдан уйлап эшләнгән
- алдан уйланмаган
- алдан уйлап эшләнмәгән
- алдан ук••алдан күрү — предусма́тривать/предусмотре́ть, предви́деть; предугада́ть/предуга́дывать || предви́дение; предуга́дывание
алдан күрүчәнлек — предусмотри́тельность; дальнови́дность, прозорли́вость, яснови́дение
алдан хәбәр бирү — уст.; см. алдан әйтү 2)
- алдан әйтүчеалдан хәбәр бирүче — см. алдан әйтүче 2)
- алдан күрелмәгән
- алдан күрүчән
- алдан күрүче -
5 соңгы
1. прил.1) в знач. после́днийкитапның соңгы бите — после́дняя страни́ца кни́ги
соңгы звонок — после́дний звоно́к
айның соңгы көне — после́дний день ме́сяца
иң соңгы — са́мый после́дний
соңгы теләк — после́днее жела́ние
соңгы көчен туплап — собра́в после́дние си́лы
2) после́дний, еди́нственный; еди́нственный оста́вшийсясоңгы патронына кадәр — до после́днего патро́на
соңгы таянычым — еди́нственная (моя́) опо́ра
3) после́дний, предсме́ртныйсоңгы сулышка кадәр — до после́днего дыха́ния
соңгы теләк — после́дняя (предсме́ртная) во́ля
4) после́дний, са́мый но́выйсоңгы мәгълүматларга караганда — су́дя по после́дним да́нным
соңгы мода буенча киенгән — оде́т по после́дней мо́де
фәннең соңгы сүзе — после́днее сло́во нау́ки
5) после́дний, предыду́щий, предше́ствующийсоңгы биш ел эчендә — в (за) после́дние пять лет
соңгы вакытта — за после́днее вре́мя
соңгы көннәрдә — в после́дние дни
соңгы килүендә — в после́дний свой прие́зд (прихо́д)
6) после́дний, коне́чныйсоңгы тукталыш — коне́чная остано́вка
7) заключи́тельныйсоңгы утырыш — заключи́тельное заседа́ние
соңгы сүзләре — его́ заключи́тельные слова́
8) после́дний, оконча́тельныйсоңгы вариант — после́дний ( окончательный) вариа́нт
соңгы бәя — оконча́тельная цена́
9) после́дний, вы́сший, кра́йнийсоңгы чара куллану — примени́ть кра́йнюю ме́ру
10) с.-х. по́зднийсоңгы культуралар — по́здние культу́ры
2. послелогсоңгы сортлар — по́здние сорта́
1) в словосочет. с исх. п. соотв. русским приставкам после-, по-сугыштан соңгы — послевое́нный
төштән соңгы — послеобе́денный
реформадан соңгы — порефо́рменный
октябрьдән соңгы — послеоктя́брьский
2) с местоимениями в исх. п. после́дующийшуннан соңгы эшләр — после́дующие дела́
бездән соңгы буыннар — после́дующие поколе́ния
•- соңгы тапкыр
- соңгы сүз
- соңгы хәбәрләр••соңгы бурыч — после́дний долг
соңгы җыр — лебеди́ная пе́сня
соңгы исәптә — на после́днем счету́
соңгы сәгать җитте; соңгы сәгать сукты — про́бил после́дний час
соңгы сулышын алу — испусти́ть дух; сде́лать после́дний вздох
соңгы тамчы канга кадәр — до после́дней ка́пли кро́ви
соңгы тамчыга кадәр; соңгы тамчысына кадәр — до после́дней ка́пли
соңгы тиененә кадәр — до после́дней копе́йки
соңгы чара — кра́йняя ме́ра
соңгы чик — кра́йность, после́дний преде́л, после́дняя черта́
- соңгы юлгасоңгы чиккә кадәр — до после́днего
-
6 хисап
I сущ.1) счёт, подсчёт, расчёт; учёт; исчисле́ние, чи́сленность, число́ (коли́чество) (кого, чего-л.) || счётный, расчётный, учётныйхисап хатасы — оши́бка в расчёте, в подсчётах
кара хисап белән, кара хисаптан чыгып — разг. по приблизи́тельным подсчётам (расчётам)
минем хисабымча — по мои́м подсчётам (расчётам)
эшчеләрнең хисабы — чи́сленность рабо́чих
хисап дәфтәре — учётная тетра́дь
2) счёт, расчёт (де́нежный)хисап ачу — откры́ть счёт
хисап буенча түләү — оплати́ть по счёту (согла́сно счёту)
мин аның белән хисабымны бетердем — я с ним рассчита́лся; мы с ним в расчёте
3) прям.; перен. отчёт || отчётныйхисап доклады — отчётный докла́д
4) в ф. направит. п. хисабына, хисапка за (на, в) (чей-л.) счёткеше хисабына яшәү — жить за чужо́й счёт
яңа ел хисабына эшләү — рабо́тать в счёт но́вого го́да
5) в ф. мест.-вр. п. хисабында на счету́ (кого-л.)аның хисабында биш отыш — на его́ счету́ пять вы́игрышей (побе́д)
6) в ф. исх. п. хисабыннан в счёт (чего-л.)киләсе ел хисабыннан — в счёт бу́дущего го́да
•- хисабын югалту
- хисап алу
- хисабын алу
- хисап бирү
- хисап итү
- хисапка алу
- хисапка алучы
- хисапка кертү
- хисапка тулмау
- хисапка чыкмау
- хисабына чыкмау
- хисаптан тыш••хисабы юк — не счесть (кого, чего-л.), нет числа́ (кому, чему-л.), бесчи́сленное мно́жество (кого, чего-л.)
(үзенә) хисап бирмичә (бирмәстән) — не отдава́я (себе́) отчёта (в чём-л.), безотчётно, механи́чески
II сущ.; уст.хисаптан чыгару (чыгарып ташлау) — исключи́ть из числа́ (кого, чего-л.)
арифме́тика || арифмети́ческийхисап китабы — уче́бник по арифме́тике
хисап чыгару — производи́ть арифмети́ческие де́йствия, реша́ть приме́ры
См. также в других словарях:
басма — I. и. 1. Баскычның басып менә торган аратасы яки киртләче 2. Өйалды баскычы. Басып яки утырып тору өчен бер генә тактадан торган җайланма көймә б. сы 3. Су кырыеннан эчкәрәк кереп басып торырга (йөрергә) уңайлы булсын өчен ясалган, корылган… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өй — 1. Яшәү тору өчен салынган бина, корылма. Тора торган, яши торган урын куянның өе – урманда, песинең өе – өйдә. с. Өйгә, өй хуҗалыгына бәйләнешле өй эшләрен башкару 2. Берәр оешма һ. б. ш. урнашкан бина, корылма уку өе. Аерым ихтыяҗлар өчен, мәс … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ия — и. 1. Берәр нәрсәнең, милекнең хуҗасы. Нәр. б. башлыгы 2. Нин. б. сыйфатка, сәләткә, дәрәҗәгә һ. б. ирешкән кеше һөнәр иясе. Нәрсәгә дә булса лаек хөрмәт иясе 3. Берәр эш белән шөгыльләнүче, көн күрүче кеше хезмәт ияләре, хөкем ияләре 4. Уйлап… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйләнеш — и. 1. Берәр нәрсә тирәсендә яки йомык әйләнә буенча булган хәрәкәт Җирнең Кояш тирәли әйләнеше. Кая да булса барып кире килү хәрәкәте (эш башкарганда, йөгерү, йөзү ярышларында һ. б. ш.) 2. Нин. б. процесста кабатлана торган тулы цикл капитал… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
стандартлашу — (СТАНДАРТЛАШТЫРУ) – 1. Стандартка туры килү, стандарт буенча эшләнә башлау 2. күч. Бер формада катып калу, искереп иҗадилыгын югалту, шаблонга әйләнү (фикер, сөйләм һ. б. ш. тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәгәрәү — ф. 1. Берәр якка әйләнә әйләнә хәрәкәт итү (түгәрәк, шар сыман әйберләр тур.) күч. Бушлыкта, күктә хәрәкәт итү (ай, кояш һ. б. тур.) 2. (Тәгәрмәчләргә утыртылган арба, поезд, машина һ. б. ш.) билгеле бер юнәлештә хәрәкәт итү, бару. күч. сөйл. Бик … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәгәрләү — ф. 1. Берәр якка әйләнә әйләнә хәрәкәт итү (түгәрәк, шар сыман әйберләр тур.) күч. Бушлыкта, күктә хәрәкәт итү (ай, кояш һ. б. тур.) 2. (Тәгәрмәчләргә утыртылган арба, поезд, машина һ. б. ш.) билгеле бер юнәлештә хәрәкәт итү, бару. күч. сөйл. Бик … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
